«Սովորական ցեղասպանություն» նախագծի շրջանակներում մեկնարկել են հերթական փաստավավերագրական ֆիլմի պատրաստման աշխատանքները: Հաշվով 4-րդ ֆիլմը նվիրված է ղարաբաղյան շարժման պատմության ամենաողբերգական էջերից մեկին` «Oղակ» օպերացիային, որի 20-ամյակը լրանում է 2011թ-ին:
««Կոլցո» օպերացիան, որի արդյունքում բռնի տեղահանվել է ԼՂՀ-ի և Շահումյանի շրջանի տասնյակ հայկական քաղաքների ու գյուղերի բնակչությունը, իրականացվել է 1991թ-ի ապրիլ-հուլիս ամիսներին: -ասում է «Սովորական ցեղասպանություն» նախագծի ղեկավար Մարինա Գրիգորյանը: - Ցավոք, ինչպես Մարաղա գյուղի ողբերգության դեպքում, մի քանի հազար հայ բնակիչների հանդեպ պետական ահաբեկչության այս հրեշավոր ակտը ըստ արժանվույն չլուսաբանվեց, այս մասին բավարար տեղեկացված չեն նույնիսկ Հայաստանում: Մինչդեռ դա Սովետական կենտրոնի և ադրբեջանական ՕՄՕՆ-ի լայնամասշտաբ պատժիչ օպերացիան էր ընդդեմ քաղաքացիական բնակչության, որի ընթացքում Ադրբեջանի ղեկավարությունը փորձում էր հասնել իր չարագույժ նպատակներին, այն է` հայերի ոչնչացում և բռնի տեղահանում իրենց պատմական բնակավայրերից, Հայրենազրկում: Ավելին, այսօր շատ քչերն են հիշում, որ օպերացիայի շրջանակներում բռնությունների է ենթարկվել նաև Հայաստանի սահմանամերձ շրջանների բնակչությունը` Գորիսի, Նոյեմբերյանի, Տավուշի շրջանները և այլք: Օպերացիան իրականացվում էր խաղաղ բնակչության հանդեպ անասելի դաժանությամբ, ադրբեջանական ՕՄՕՆ-ի ջոկատները սպանում, կեղեքում, բռնաբարում, թալանում ու պատանդ էին վերցնում խաղաղ բնակչությանը, զբաղվում դիակապտությամբ, ստորացնում մարդկային և ազգային արժանապատվությունը»:
«Oղակ» գործողության ընթացքում զինվորական ուժերի ու ադրբեջանցիների կողմից դաժան ճնշման, գազանությունների ու թալանի են ենթարկվել ԼՂԻՄ-ի հարավում և արևմուտքում գտնվող Շահումյանի, Հադրութի և Շուշիի շրջանների 26 հայկական գյուղեր: Մոտ 10 հազար մարդ բռնի տեղահանման են ենթարկվել, զոհվել են 100-ից ավելին: 600-ից ավելի տղամարդ պատանդ վերցվեցին, նրանց կտտանքների ու բռնությունների ենթարկեցին: Ռազմական ուժերից անմիջապես հետո գյուղեր էին ներխուժում մոտակայքում բնակվող ադրբեջանցիներից կազմված խմբեր: Նրանք յուրացնում էին տեղահանվածների տները, մեքենաները, անասուններին և մնացած ունեցվածքը, գողոնը տեղափոխվում էր հատուկ այդ նպատակի համար բերված բեռնատար ավտոմեքենաներով: Հայ բնակչության դիմումներն ու բողոքները ոչ ոք չէր ուսումնասիրում»,- գրում էր Վիկտոր Կրիվոպուսկովը (ներկայումս` Հայաստանում Ռուսաստանի դեսպանության խորհրդատու, «Ռոսսոտրուդնիչեստվո» ներկայացուցչության ղեկավար) «Ըմբոստ Ղարաբաղ» (Мятежный Карабах) գրքում:
Նախագծի ղեկավարի խոսքերով` Ֆիլմի շուրջ աշխատանքների ընթացքում հաջողվել է գտնել բացառիկ փաստավավերագրական տեսանյութեր, որոնք արվել են 1991թ-ի գարուն-ամառ ամիսներին: Գտնվել են Գետաշենի և Մարտունաշենի վրա հարձակված զորամասերի նախապատրաստությունը ներկայացնող տեսանյութեր, շրջափակված հայկական գյուղերի կադրեր, ներկայացված են նաև ջարդերի, բռնության և կտտանքների զոհը դարձած, իրենց ունեցվածքից և օջախներից զրկված գյուղի բնակիչների վկայությունները, որոնք նկարահանվել են տեղի բնակչության բռնի տեղահանման անմիջապես հաջորդ օրը: Հատուկ արժեք են ներկայացնում ԼՂՀ-ի` Ադրբեջանի կողմից բռնազավթված տարածքներում հայերի հազարամյա ներկայությունն ու բազմադարյան մշակույթը փաստող կադրերը: /Aysor.am/
|
