 Սումգայիթ` քաղաք, որի անունը, հայտնի պատճառներով, արդեն վաղուց դարձել է հանրահայտ:
Սումգայիթ` անվանում, որն օգտագործվում է և կօգտագործվի, երբ պետք լինի հիշեցնել միջնադարյան դաժանությունների, անմարդկային տանջանքների ու ծաղրանքների, բարբարոսության, ատելության, հոգևորի բացակայության մասին: Անհնար է բառերով արտահայտել մարդկային տառապանքների ու վշտի ողջ անհունությունը, որ բաժին հասավ այդ անիծված քաղաքի հայազգի բնակիչներին:
Հատկապես այս քաղաքն էր, որ, եթե որևէ մեկը մոռացել է, 1988 թվականի արդյունքներով ադրբեջանական կուսակցական ղեկավարության կողմից ճանաչվեց երիտասարդության կոմունիստական դաստիարակության գործում սոցիալիստական մրցության հաղթողը: Հատկապես այս քաղաքին, տնտեսական և սոցիալական ոլորտների բարելավման համար, հարևան հանրապետության ղեկավարությունը 1989 թվին խրախուսեց` հատկացնելով լրացուցիչ միջոցներ: Եվ միայն Սումգայիթի հայերի նկատմամբ գործած եղեռնի հետ կապված բազմահատոր քրեական գործերում կարելի է հանդիպել այսպիսի, իր ցնորամտությամբ ու զավեշտով հրեշավոր արտահայտություն. «Հասնելով ԽԱՂԱՂՈՒԹՅԱՆ և ԵՂԲԱՅՐՈՒԹՅԱՆ փողոցների խաչմերուկին, նա առաջարկեց գնալ 41-րդ թաղամաս և ջարդել հայերի բնակարանները»:
Սա շատ սումգայիթյան կամ, ավելի ընդգրկուն, ադրբեջանական ընկալումներ են ԽԱՂԱՂՈՒԹՅՈՒՆ և ԵՂԲԱՅՐՈՒԹՅՈՒՆ հասկացությունների մասին:
Ինչպես արդեն հաղորդվել է, Հայաստանում շարունակվում են աշխատանքները անցյալ դարի 80-ական թվականներին Սումգայիթ քաղաքում և Ադրբեջանական ԽՍՀ մյուս բնակավայրերում հայ բնակչության նկատմամբ զանգվածային սպանությունների և բռնարարքների հետ կապված քրեական գործերի նյութերի էլեկտրոնային արխիվի ստեղծման ուղղությամբ:
Իսկ այսօր Սումգայիթից` ադրբեջանական տոլերանտության ճանաչված մայրաքաղաքից, մեզ հասավ բավականին հետաքրքրաշարժ մի նորություն: Սումգայիթ քաղաքի հիմնադրման 60-ամյակի կապակցությամբ, Ադրբեջանի կոմպոզիտորների միությունը, մշակույթի և զբոսշրջության վարչության հետ համատեղ, կազմակերպում և անց է կացնելու Սումգայիթ քաղաքին նվիրված լավագույն երգի մրցույթի հաղթողներին պարգևների հանձնման հանդիսավոր արարողությունը: Լրացուցիչ հայտնվում է, որ մրցույթին ներկայացվել են տասը երաժշտական ստեղծագործություններ և, որ ընտրված լավագույն երգերը կհնչեն Սումգայիթի 60-ամյա հոբելյանին նվիրված մեծ գալա-համերգում:
Կարելի է արդյոք պատկերացնել, որ ժամանակակից Գերմանիայում հայտարարեին երգի մրցույթ, նվիրված Բուխենվալդի հիմնադրման հոբելյանին: Այդպիսի բան հնարավոր էր միայն Թուրքիայում, որտեղ արդեն մի քանի տասնամյակ մանկական երգի մրցույթն անց են կացնում ապրիլի 24-ին: Իսկ հիմա նույնը կատարվում է Թուրքիայից ծննդաբերված Ադրբեջանում:
Մենք իհարկե չենք կարող ասել, թե ինչ երգեր կհնչեն հիշյալ գալա-համերգում, բայց հաստատ համոզված ենք, որ այդտեղ չի հնչի հայտնի հեղինակ-կատարող Ռոբերտ Ղազարյանի, դեռևս հեռավոր 1988 թվին գրված և կատարված, Սումգայիթ երգը: Նաև հաստատ գիտենք, որ այդ երգի տոնին ոչ մի խոսքով չեն հիշատակվի քաղաքի այն կառուցողները, աշխատավորներն ու հասարակ բնակիչները, որոնց բախտ էր վիճակվել անձնագրերում ունենալ, լավագույն դեպքում, ծեծ, ունեցվածքի կորուստ և արտաքսում, իսկ, վատագույն դեպքում նաև, տանջալից ու սարսափելի մահ ցուցանող ազգության վերաբերյալ նշումը:
ՊԱՆԴՈՒԽՏ
Հ.Գ. – Լուսանկարին պատկերված է զավեշտի թատրոնի ևս մեկ նմուշ` խաղաղության աղավնու անդրին Սումգայիթում: Ուշադրություն դարձրեք, որ աղավնու պոչը հիշեցնում է անմեղ զոհին խայթելու պատրաստ թունավոր օձի:
|
