 Հայոց Աշխարհ օրաթերթի հարցերին է պատասխանում է ԼԵՎՈՆ ՄԵԼԻՔ-ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆԸ
-Ադրբեջանական կողմը, մի կողմից, բողոքում է, թե Մինսկի խմբի համանախագահները աջակցում են Հայաստանին, մյուս կողմից` հայտարարում, թե առաջարկվող տարբերակն ընդունելի է Ադրբեջանի համար, մայիսի 8-ին էլ, «Շուշիի օկուպացիային» մասնակցած Սերժ Սարգսյանի «ինադու», ցուցադրաբար բոյկոտեց ԱՊՀ երկրների ղեկավարների ոչ պաշտոնական գագաթաժողովը: Ինչո՞վ բացատրել Ադրբեջանի հակասական, եթե չասենք ջղաձիգ պահվածքը:
-Ադրբեջանական կողմի բոլոր քայլերը, հայտարարությունները, կապված Ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացի հետ, մի բան են վկայում. Ադրբեջանի նախագահը պատրանքներ չունի, որ Ղարաբաղը երբեւէ կարող է լինել Ադրբեջանի կազմում: Այսինքն` գիտի, որ դա լինելու բան չէ, եւ, այնուամենայնիվ, անում է ինչ-որ քայլեր:
Հարց է ծագում` ինչի՞ համար. որովհետեւ այստեղ հարցը միայն Ղարաբաղը չէ. կան Ադրբեջան-Թուրքիա, Ադրբեջան-Հայաստան, Ադրբեջան-համանախագահող պետություններ հարաբերություններին վերաբերող բազմաթիվ այլ խնդիրներ: Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ը, Ֆրանսիան` երեքն էլ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամներ են, ունեն լծակներ` ազդելու տարածաշրջանային գործընթացների վրա, եւ Ադրբեջանն այսօր Արցախի հարցը փորձում է դարձնել մանրադրամ` տարբեր հարցերում իր մեծ կամ փոքր նպատակներին հասնելու համար:
Ալիեւը շատ լավ գիտի, որ ո'չ ուժով, ո'չ քաղաքական ճանապարհով չի կարող վերադարձնել Արցախը, ավելին` հասկանում է, որ ռազմական գործողությունները վերսկսելու դեպքում Ադրբեջանը ընդհանրապես կարող է հայտնվել կործանման եզրին, լավագույն դեպքում` պատմական Հայաստանի տարածքները վերջնականապես կորցնելու վտանգի առջեւ, եւ երբեք չի դիմի լայնածավալ ռազմական հարձակման:
Իհարկե, կարող են լինել տեղական նշանակության սահմանային միջադեպեր, բայց մենք պետք է հասկանանք, որ դա ադրբեջանական «բլեֆի» շարունակությունն է, եւ միշտ պատրաստ լինենք համարժեք պատասխան գործողությունների: Նույնիսկ ուժի անհամաչափ կիրառման, ինչպես նշված է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի հայտնի բանաձեւերում: Այսինքն` հրադադարի ցանկացած խախտման պետք է պատասխանենք ավելի ուժգին հակահարվածով, ինչպես դա տեղի ունեցավ 1992-93 թվականներին:
-Թուրքական կողմն էլ կարծես թե դեմ չէ Արցախը դարձնել մանրադրամ` ռուս-թուրքական «ռազմավարական համագործակցությունից» առավելագույն դիվիդենտներ քաղելու համար: Արտգործնախարար Դավութօղլուն այդպես էլ ասաց` որ նախագահ Մեդվեդեւի երկօրյա այցի հիմնական թեման Ղարաբաղի հարցն է լինելու:
-Ռուսաստանի նախագահը մեկնում է Թուրքիա` հետամուտ լինելու իր երկրի խնդիրներին, պաշտպանելու Ռուսաստանի ազգային, պետական շահերը: Թուրքիայի ղեկավարների` վարչապետի, արտգործնախարարի հայտարարությունները միանշանակ ուղղված են Ադրբեջանին եւ նպատակ ունեն ցույց տալու Ադրբեջանին, թե թուրքերը ձեր եղբայրներն են եւ կշարունակենք աջակցել ձեզ Ղարաբաղի հարցում:
Չեմ բացառում, իհարկե, ավելին` համոզված եմ, որ Մեդվեդեւի այցի ընթացքում կշոշափվի նաեւ Ղարաբաղի հարցը, բայց քննարկվող հիմնական, անգամ երկրորդական թեմաներից մեկը չի լինի: Ղարաբաղի հարցի արծարծումը շատ հավանական, նույնիսկ անխուսափելի է հատկապես Թուրքիայի տարածքով ռուսական գազի տարանցման համատեքստում, բայց ո'չ ավելի:
Մենք պետք է լավ հասկանանք, որ Ուկրանիայում տեղի ունեցած իշխանափոխության` Վիկտոր Յանուկովիչի նախագահ ընտրվելուց հետո Ուկրաինայի քաղաքականությունը Ռուսաստանի նկատմամբ կտրուկ փոխվել է, եւ Թուրքիայի դերը Ռուսաստանի համար, մասնավորապես, էներգետիկ համագործակցության կոնտեքստում, էապես արժեզրկվել է: Կարող եմ համոզված ասել, որ ռուսական գազի տարանցման «Հարավային հոսք» խողովակաշարի ծրագիրը, որ ինչպես ենթադրվում էր, պետք է անցներ Թուրքիայի ծովային ջրերով, այլեւս դարձել է անիմաստ:
-Մինչդեռ ադրբեջանական թերթերը հաղթականորեն ծանուցում են, որ Թուրքիան եւ Ադրբեջանը վերջնականապես լեզու են գտել այդ հարցում:
-Թուրքիան եւ Ադրբեջանը, բայց ո°չ Ռուսաստանը եւ Թուրքիան: «Հարավային հոսքի» ծրագիրը ծնվեց, երբ անկանխատեսելի Յուշչենկոն ընտրվեց Ուկրաինայի նախագահ: Այն ժամանակ որոշվեց կառուցել այլընտրանքային խողովակաշար եւ ռուսական գազը տեղափոխել Եվրոպա` թեկուզեւ ավելի երկար, բայց քաղաքական իմաստով ավելի հուսալի ճանապարհով, ինչը Թուրքիային շատ ձեռնտու էր: Հիմա ռուսներին դա պետք չէ, որովհետեւ Ուկրաինան դարձել է Ռուսաստանի համար կանխատեսելի, բարեկամական պետություն: Սա` մեկ:
Երկրորդ` Թուրքիան բազմաթիվ այլ տնտեսական խնդիրներ ունի Ռուսաստանի հետ, մեծ ներդրումների, գումարների հետ կապված երկարաժամկետ ծրագրեր, որոնք առաջնահերթ նշանակություն ունեն թե' Թուրքիայի, թե' Ռուսաստանի համար: Դրանից ավելի կարեւոր խնդիրներ այդ երկու երկրների միջեւ այսօր լինել չեն կարող:
Կա նաեւ Թուրքիա-Ադրբեջան հարաբերությունների հարցը: Այսօր այդ հարաբերությունները, առավել քան երբեւէ, սառն են, ես կասեի` անհասկանալի: Որքան էլ առաջին հայացքից տարօրինակ է թվում, Ռուսաստանը կարող է լուրջ դերակատարություն ունենալ երկու թուրքական պետութունների բարեկամական հարաբերություները վերականգնելու հարցում, եւ Թուրքիան անկասկած կփորձի օգտվել դրանից: Այս համատեքստում եւս հնարավոր է, որ Մեդվեդեւի այցի ընթացքում արծարծվի Արցախի հարցը: Բայց, կրկնում եմ, այդ խնդիրը չի լինի երկուստեք հետաքրքրություն ներկայացնող ո'չ առաջնահերթ, ոչ էլ նույնիսկ երկրորդական հարցերի շարքում:
-Հայրենի վելուծաբաններից շատերը հակառակ կարծիքի են` պնդում են, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների սառեցումից հետո Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի միջեւ այլեւս խնդիրներ չկան, լարվածությունը հաղթահարվել է, եւ եղբայրական հարաբերություններին ոչինչ չի սպառնում:
-Թուրք-ադրբեջանական եղբայրությունը չի վերականգնվել, չի էլ կարող վերականգնվել, քանի դեռ Թուրքիայում կառավարում են իսլամիստական ուժերը, Ադրբեջանում` հակաիսլամիստական:
Երկրորդ` Թուրքիայի իշխանություններն այսօր ձգտում են դեպի Արեւելք եւ փորձում են սերտացնել հարաբերությունները մահմեդական երկրների հետ, իսկ Ադրբեջանը նայում է դեպի Արեւմուտք` Ամերիկա, Իսրայել, ինչը, ի դեպ, նյարդայնացնում է նույն Թուրքիային:
Երրորդ` Ադրբեջանի էթնիկ քրդական ակունքներ ունեցող ղեկավարությունը տարբեր ձեւերով, այդ թվում` նյութական եւ քարոզչական միջոցներով, պաշտպանում է Քրդական բանվորական կուսակցությանը, որ Թուրքիայի տարածքային ամբողջականությունը վտանգող ամենամեծ ներքին սպառնալիքն է: Այնպես որ, Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի հարաբերությունները չեն կարող լավ լինել: Ուրիշ բան, որ թուրքը եւ ադրբեջանցին, որպես անհատներ, կարող են բարեկամություն, եղբայրություն անել. դա էլ ինչ-որ չի նկատվում, բայց, այնուամենայնիվ, հնարավոր է: Այսինքն` «եղբայրական երկրների» շահերը եւ հետաքրքրությունները գոնե արտաքին հարցերում, մեղմ ասած, չեն համընկնում:
ԼԻԼԻԹ ՊՈՂՈՍՅԱՆ Հայոց Աշխարհ
|
